Veldbloemen en pioniersplanten

Gisteren reed ik voor een tuinbezoek naar het midden van het land. Het huis was nog in aanbouw en stond tussen de bouwkavels. Even verderop lagen nog braakliggende landjes. Ik moest even uitstappen om foto's te maken van dit prachtige bloemenmengsel.

Opvallend waren de oranje slaapmutsjes (Eschscholzia californica). Dit bloemetje sluit zijn kroonblaadjes als het donker wordt. Ook stonden er goudsbloemen (Calendula), zeepkruid (Saponaria) en het roze koekruid (Vaccaria hispanica).

Wat een diversiteit aan bloemen op een klein verwaarloosd stukje grond.

Klaproos of Papaver rhoeas is een echte pioniersplant en komt tevoorschijn op omgewoelde gronden.

Waar ik ook keek, overal zag ik mooie schilderijtjes.

Een bloemenweide aanleggen kan alleen in de volle zon en bij voorkeur op schrale, arme grond. Akkerbloemen zijn bloemen die bloeien op verstoorde grond. Ze kwamen voor op landbouwgronden waar bijvoorbeeld koren werd gezaaid en die na de oogst werden omgeploegd. Bekende akkerbloemen zijn klaprozen en korenbloemen. Weidebloemen groeien op graslanden die worden gemaaid. 

En niet onbelangrijk (of misschien wel het meest belangrijk); bijen en vlinders zijn dol op deze eenjarigen.

Wil je nog meer tips, advies en inspiratie ontvangen?

* indicates required

Jouw emailadres *

Je voornaam

en achternaam

Wil je nog iets zeggen?

Voorzaaien in huis

Een van de leukste onderdelen van tuinieren is voorzaaien. Buiten is het koud, de tuin is kaal en binnen kijk je iedere dag in de bakjes en potjes hoe de zaailingen zich ontwikkelen.

Courgette is bijvoorbeeld een hele makkelijke plant om voor te zaaien. Voor kinderen is het een goede beginnersplant.

Belangrijk is de verhouding licht en warmte. Te weinig licht en teveel warmte geeft van die hele lange slappe zaailingen,  Als je dit ziet gebeuren kun je de zaailingen het beste iets kouder zetten en zorgen voor een goede lichte plek.

Zaailingen krijgen eerst kiemblaadjes. Daarna komen de echte blaadjes, die kunnen heel anders van vorm zijn. Kiemplantjes gebruiken voedsel uit het zaad zelf. Ze hebben dus geen voedzame of bemeste grond nodig. Om te zaaien kun je dus het beste stekaarde gebruiken. 

Grote zaden, zoals tuinbonen of peulen kun je het best een nachtje in een bakje water leggen. Dan nemen ze veel vocht op en ontkiemen ze beter. Lees meer over het voorzaaien van tuinbonen en peulen.

Als de zaailingen hun eigen blaadjes krijgen dan mag je ze verspenen. Je haalt ze voorzichtig uit hun bakje en zet ze in een eigen potje. Tomatenzaailingen mag je bijvoorbeeld heel diep zetten. Hier vind je meer info over tomaten zaaien. Met mooi weer mag je de plantjes even laten wennen aan de buitenlucht. Overdag staan ze buiten en 's nachts haal je ze binnen.

Er zijn verschillende zaden. Sommige zaailingen kunnen tegen een beetje kou. Sla, tuinbonen, peulen, radijs, spinazie. Die kun je in de tuin of op het balkon onder een glasplaatje of folie opkweken (koudebak). Tomaten, courgette, zonnebloemen, paprika's kunnen pas veel later naar buiten. Onder de 15 graden doen ze helemaal niets. Deze planten gaan pas midden mei de tuin in.

Hier lees je meer over de AH moestuintjes of kijk voor meer tuinen op onze website.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief:

Wil je nog meer tips, advies en inspiratie ontvangen?

* indicates required

Jouw emailadres *

Je voornaam

en achternaam

Wil je nog iets zeggen?

Tomaten zaaien

Je eigen tomaten zaaien en opkweken is heel makkelijk en leuk.

stap 1: voorzaaien

Begin met een zaaibakje met wat zaai- of stekgrond en een zakje tomatenzaad. Er is keuze genoeg: van gele peervormige tomaatjes tot grote tomaten voor de soep. Strooi niet het hele zakje in een keer in het zaaibakje, je hebt al snel een overdaad aan planten. Strooi een heel klein beetje stekgrond over de zaadjes heen. Met een plantenspuit hou je de aarde vochtig en om uitdrogen te voorkomen dek je het bakje af met een dekseltje of folie.

Stap 2: zaailingen verzorgen

Al heel snel, soms al na een paar dagen, zie je de zaailingen tevoorschijn komen. Eerst zie je de kiemblaadjes en later de echte, meer gelobde tomatenblaadjes. Om te ontkiemen heeft de tomaat licht, warmte en water nodig. Een plek in de vensterbank is meestal goed. Te weinig licht met teveel warmte geeft lange, slappe planten. Giet of spuit geen water op de bladeren van de plantjes, alleen op de grond.

Stap 3: verspenen

Na een paar weken zie je dat het te druk wordt in je zaaibakje, de tomatenplanten hebben meer ruimte nodig. Iedere zaailing krijgt een eigen potje. Trek heel voorzichtig de plantjes uit elkaar. Knijp niet in de steeltjes, maar pak de zaailing alleen aan een blaadje vast. Zet de zaailingen zo diep mogelijk in een potje of bakje met potgrond. Het hele steeltje mag in de grond, tot aan de eerste kiemblaadjes. Er groeien nieuwe worteltjes aan het steeltje.

Stap 4: afharden

De zaailingen blijven 's nachts binnen (in de vensterbank, serre of kas) totdat er geen nachtvorst meer is. Meestal is dat na ijsheiligen (11-15 mei). Overdag als de zon schijnt en de temperatuur lekker is zet je de plantjes buiten. Zo wennen de tomaten aan de buitenlucht en ze worden nu wat harder. 

Stap 5: tomaten planten en verzorgen

Half mei kunnen de tomatenplanten de tuin in. Je kunt ze in de grond zetten maar tomaten doen het ook goed in potten op je balkon of terras. Vergeet ze vooral geen water te geven. Tomaten worden best hoog en hebben een (bamboe)stok nodig om overeind te blijven staan. In de oksels van de bladeren groeien soms nieuwe scheuten. Deze knijp je met je nagels weg, hierdoor blijft er voor de plant meer energie over om tomaten te maken. Dit heet 'dieven'. Aan het einde van het seizoen, zo in augustus, breek je de top uit je tomatenplant. De tomaten die nu nog ontstaan zullen toch niet meer rijpen.

Stap 6: geniet!

Bezoek ook eens onze website.

Sweet pea | Lathyrus | pronkerwt

Dit jaar is er weinig terechtgekomen van de moestuin. Verschillende keren hebben de slakken de moestuinbakken volledig leeg gevreten en de planten die de slakken lieten staan bleven vaak klein door of te koud of te nat of te droog.

Gelukkig is er een plant die het allemaal doorstaat; de meerjarige Lathyrus latifolius of pronkerwt. Ieder voorjaar komt de plant uit een hoekje van de moestuinbak tevoorschijn en blijft zich tot aan het einde van het seizoen uitsloven met een eindeloze hoeveelheid bloemen.

Jammer genoeg heeft deze meerjarige pronkerwt niet de heerlijke geur die de eenjarige Lathyrus verspreidt en eerlijk gezegd vind ik de dieppaarse kleur van sommige eenjarigen mooier dan de roze en witte bloemen van de vaste soorten.

Ik pluk zoveel mogelijk bloemen van de pronkerwt, dit stimuleert de aanmaak van nieuwe bloemen en zo bloeit de plant tot ver in het najaar door. Overal staan nu kleine vaasjes met Lathyrus, gecombineerd met herfstanemonen, Dahlia's, een roosje of een Hortensiabloem. Ook knip ik de zaden en peulen uit de plant zodat alle energie naar de aanmaak van nieuwe bloemen gaat.

De vaste Lathyrus zaaien is nogal simpel; je stopt de zaden in het voorjaar in de grond en ieder jaar komen de groene scheuten omhoog. Lathyrus is een klimplant die zichzelf omhoog werkt doordat de hechtranken zich om gaas, touw of iets anders wikkelen. De pronkerwt heeft genoeg aan een paar hoge takken in de grond, een stuk kippengaas of een rozenboog waaraan ze zich kan vasthouden.

Scharlei in de educatieve tuin Geelkruid

Vorige zomer vertelde een tuinkennis dat ze helemaal blij was met haar Scharlei. Ik dacht dat ik die kende, maar ik bleek me te vergissen. Toen ze me uitlegde hoe groot de Scharlei werd, kon ik hem niet plaatsen. Maar toen ik dit jaar een paar Scharleien tijdens de verborgen tuinendagen tegenkwam, begreep ik haar enthousiasme. Als Salvialiefhebber is dit wel een hele bijzondere! 

Ik kwam de planten tegen bij de educatieve tuin Geelkruid in Ommoord die als buurttuin en schooltuin fungeert. Helaas waren alle stekjes al verkocht maar kreeg ik toch nog een miniplantje mee. Wat een bijzondere tuin! Hieronder de pluktuin met de mooiste papavers.

Terug naar de Salvia sclarea: de geurende muskaatsalie of scharlei. Deze plant is een tweejarige die wel 1 meter hoog kan worden en zich eenvoudig uitzaait. Mijn voornemen is dan ook om er wat stekjes van te gaan halen in augustus, op advies van de medewerker van de tuin. 

De witte vond ik ook heel mooi!

Je kunt Scharlei in juni-juli zaaien. Hij groeit in het eerste jaar een rozet van bladeren en gaat het tweede jaar bloeien. De bloemen en het blad worden gebruikt voor verschillende doeleinden, als smaakmaker in wijnen en bieren, als geneeskrachtig kruid, thee, of door de sla (de bloemen!) 

Hieronder nog een paar beauty's uit de educatieve tuin.

Het moestuintje van AH

Een Nederlandse supermarkt heeft 44 miljoen turfbakjes met groentezaden uitgedeeld bij de boodschappen. Een leuke actie. Veel mensen, wij ook, zijn enthousiast begonnen met zaaien en de vraag is: hoe staat het nu met het AH moestuintje?

Kiemblaadjes

Veel van de zaden zijn opgekomen. Door veel warmte (dicht bij de verwarming) en nog niet zoveel licht, zijn de zaailingen vooral hoog, slap en dun geworden, met van die ielige steeltjes. De eerste twee blaadjes die uitgekomen zijn heten kiemblaadjes of zaadlobben. Deze blaadjes zien er bij veel soorten hetzelfde uit. Pas nadat deze kiemblaadjes zijn gevormd komen de 'echte' blaadjes. Deze blaadjes kunnen ineens een hele andere vorm hebben. Zodra de echte blaadjes te voorschijn komen is het tijd om de zaailing in grotere potjes te zetten, of te verspenen.

Verspenen

De moestuinplantjes in de kleine turfpotjes staan natuurlijk veel te dicht op elkaar. Het is dus nodig om ze uit elkaar te peuteren om ze in grotere potjes te zetten. Doordat de AH zaden tussen papier geperst zaten (zaadmatjes) en deze nog niet helemaal vergaan waren, was het even lastig om de zaailingen of kiemplantjes zonder te beschadigen uit elkaar te peuteren. Wortels, bietjes en radijs houden er niet van om verpot te worden. Deze zaai je dan ook bij voorkeur meteen op de definitieve plek.

Wortelhals van de zaailing

De kiemplantjes kunnen nu ook wat dieper geplant worden, tot aan de wortelhals. De wortelhals is het deel tussen de eerste kiemblaadjes en de wortels in. Als je dit gedeelte onder de grond plant, dan kunnen er vanuit de wortelhals nieuwe wortels ontstaan. De lange slappe zaailingen staan nu een stuk steviger. Pak het kiemplantje bij het verspenen altijd alleen bij een van de blaadjes op, niet aan het steeltje. Met een potlood of iets dergelijks maak je een gaatje in een potje met potgrond. Voorzichtig laat je de wortels en een deel van de steel in het gaatje zakken, de blaadjes en een klein stukje van de steel (1 tot 1,5 cm) blijven boven de grond. Duw het gaatje voorzichtig dicht met je vingers. Niet schrikken, de zaailingen hebben even tijd nodig om bij te komen. Waarschijnlijk hangen ze een tijdje slap in hun nieuwe potjes voordat ze fier overeind komen.

Afharden

Met een plantenspuit kun je de aarde rondom de zaailing goed nat maken. De plant zelf hoeft echt geen plens water op z'n kop te krijgen. Geef ook niet teveel water, de planten gaan dan slap hangen en gaan uiteindelijk dood. De potjes met zaailingen kunnen vervolgens iets kouder worden gezet, dus niet meer vlak bij de verwarming. Door te veel warmte krijg je van die slappe, dunne plantjes met hele dunne stelen. Een lichte plek is wel heel belangrijk. Een goede plek is bijvoorbeeld onder een afdakje op een zonnige plek of in de bijkeuken. Af en toe kun je de plantjes overdag al even buiten zetten. Dan wennen ze aan wind en temperatuurverschillen. Dit heet afharden. Tot half mei kan het af en toe nog vriezen 's nachts. Voor veel zaailingen, zeker de aubergine en de basilicum is dat nog veel te koud. 

Wortelstelsel

In de grotere potjes zullen de wortels zich goed ontwikkelen. De kiemplantjes worden echte plantjes en de soorten die tegen kou (geen vorst) kunnen zoals sla, andijvie, spinazie en broccoli kunnen vervolgens naar de moestuin verhuizen of je zet ze in potten en bakken op het balkon of terras. Wacht met de aubergine, basilicum, courgette en tomaat nog even tot half mei (ijsheiligen). Nog geen moestuin? Kijk op de site hoe je een makkelijk moestuin kunt maken.

Makkelijke moestuin of verhoogde borders

Hier in huis zijn de zaaikriebels toegeslagen. De eerste bakjes en potjes met zaaisels staan klaar, verschillende soorten pluksla en peultjes. Het is nog een beetje vroeg, maar ja, soms kun je niet wachten.

Makkelijke moestuin

Maar wat ga je doen met de peultjes, de sla en de basilicum als de zaailingen wat groter worden? Niet iedereen heeft plek voor een 'echte' moestuin. Een oplossing is het maken van een 'makkelijke moestuin'. Het concept komt van Mel Bartholomew en heet 'square foot gardening'. In Nederland heeft vooral Jelle de Makkelijke Moestuin meer bekend gemaakt.

Vermiculiet in de moestuin mix

Wat maakt het nu gemakkelijk? Met name het gebruik van de verhoogde borders gevuld met een mix van compost, kokosvezel en vermiculiet bestemd voor de tuinbouw (niet het isolatiemateriaal). Vermiculiet is een kleimineraal dat in ovens verhit wordt. De korrels nemen vocht op, geven dit langzaam aan de aarde af en houden de grond luchtig.

Alles in vakjes

Je kunt van alles in de bakken zaaien, groente en bloemen door elkaar. Door de indeling in vakjes van 30x30 cm blijft het moestuintje redelijk overzichtelijk. Voor kleine kinderen is het vooral fijn dat ze niet meer op de plantjes kunnen staan, ze kunnen er makkelijk omheen lopen en vanaf de zijkant kunnen ze er goed bij.

Je kunt de moestuin natuurlijk indelen zoals je wilt, ook met rijtjes of grotere vakken.

Door de bakken goed vol te zetten heb je veel minder onkruid en de grond droogt minder snel uit.

 

Ook in een gewone achtertuin of in de voortuin kun je bakken maken. Je hoeft echt niet meer te kiezen tussen een siertuin of een moestuin. 

Denk je er wel eens aan om een eetbare bostuin of een klein voedselbos in je achtertuin aan te leggen? Kijk dan eens op onze vernieuwde blog.

Tuinboeken over moestuinieren

Mijn moestuinbakken zijn op dit moment in diepe winterslaap. Geen overvloed meer aan courgettes of tomaatjes die moeten worden ingemaakt, geen stortvloed aan rijpe pruimen die à la minute verwerkt moeten worden in jams en taarten. De winter is voor mij een heerlijke tijd om nieuwe moestuinplannen te maken voor het voorjaar. 

Hieronder een lijstje van boeken die mij inspireren om vanaf februari/maart weer te gaan zaaien en opkweken.

De eetbare tuin, lekker eten uit eigen tuin van Alys Fowler is een boek waar je zin van krijgt; zin om te tuinieren, te koken en te eten. Het leuke van haar manier van moestuinieren is dat ze alles door elkaar zet, ze maakt geen verschil tussen sierplanten, bloemen en groente. Alys -Ik wil het allemaal- Fowler laat zien dat je helemaal niet hoeft te kiezen tussen een groentetuin, verhoogde bakken, potten of een siertuin. Ze gooit alles door elkaar en schrijft daar heel leuk over. Haar tuin ziet er prachtig uit, een beetje rommelig en informeel. De foto's geven een heel realistisch beeld, het zijn geen aangeharkte ‘tijdschrift-plaatjes’. Integendeel, het boek staat vol lekkere vieze handen inclusief zwarte randjes onder de nagels.

De mooie moestuin van Julia Voskuil is een klassieker. Dit boek verveelt nooit. Julia Voskuil bespreekt in dit boek de meest inspirerende en klassieke moestuinen en keukentuinen. Na het zien van de indrukwekkende Franse potager van kasteel ‘Villandry’ en de wat gemoedelijker moestuinen van kasteel Hex in België en Huis Bingerden in Angerlo wil je nog één ding; aan de slag in de tuin met brave hendrik, kardoen en spekbonen.

De kleine moestuin, tuinbasics voor iedereen is een uitgave van de Royal Horticultural Society. Dat klinkt heel chique maar het boekje is juist een heel eenvoudig en overzichtelijk beginnersboek. Met duidelijke stap-voor-stap foto’s leer je hoe je aardappels, bonen, mais, snijbiet, bietjes en courgettes kweekt. Dat moestuinieren niet alleen over rozen gaat, lees je in de hoofdstukken onkruiden, plaagdieren en plantenziekten als neusrot, knolvoet en witrot.

En natuurlijk mag het boek Wilde venkel & rabarber niet ontbreken. Caroline Zeevat schreef dit boek samen met Ans Withagen. Het boek laat zien dat je voor echte rijkdom geen geld nodig hebt. Van zevenblad maak je pesto en van kleinhoefbladbloemetjes maak je gelei. Het is echt een boek waarin je eindeloos kan blijven bladeren; de recepten, snoei-, zaai- en bewaartips en persoonlijke tuinbelevenissen buitelen door en over elkaar heen. De meeste boeken over moestuinieren laten het eindresultaat zien: malse kropjes sla, rijpe vruchten en bloeiende gewassen, kortom de moestuin op z’n mooist. Dit boek is anders, het laat zien dat er in de moestuin altijd wat te doen, te zien en te eten valt, ook ’s winters.